Cursus / training:

Methode 'Praktische Logica'

©



Waarom logica in de psychologie?



CvdV
1.0: Maandag 19 mei 2008 17:02.



Er zijn een aantal redenen waarom ik denk dat logica in de psychologie belangrijk is:

(1) Heldere visie, samenhangend mensbeeld.



Het vakgebied van de psychologie wordt gekenmerkt door een onafzienbare hoeveelheid stromingen, theorieën, hypothesen en methoden. Die kunnen onderling zeer uiteen lopen en zijn zelfs vaak onverenigbaar met elkaar of met gegevens uit andere wetenschapsgebieden. Bovendien ontbreekt een algemeen aanvaarde, exacte standaard om in deze wirwar wegwijs te worden.
De mensen die een beroep op psychologen doen voelen zich vaak juist 'versnipperd', en willen zich 'heel' voelen.
Het is dan handig als psychologen, zelf wel een samenhangend mensbeeld hebben, dat ook een stevige grond heeft in beproefde kennis. Dit kan worden samengesteld door middel van scherpe logische analyse en selectie.

(2) Snel en accuraat oordelen over nieuwe situaties.



De praktijk vraagt geregeld om alert en adequaat reageren op specifieke situaties, vanuit gedegen oordeelsvorming on the spot, ad hoc, real-time.
Met behulp van logica leer je snel en zuiver combineren van complexe gegevens, en daaruit afleiden van heldere en betrouwbare conclusies. Dat is handiger - en realistischer - dan afhankelijk zijn van algemene theorieën, gestandaardiseerde denkbeelden of stereotype denkbeelden over menselijk gedrag.

(3) Behalen van resultaat.



Psychologie wordt meestal ingezet om problemen op te lossen. Deze zijn vaak van heel praktische aard en raken leven, gezondheid en welbevinden van concrete mensen: individuen, gezinnen en organisaties. Maar ongeacht de aard van de specifieke problemen (en oplossingen) op het betreffende vakgebied, gelden in zo'n geval op de eerste plaats een aantal algemene principes. Het doel is om een resultaat te behalen, dat wil zeggen, effecten te bereiken en voor die gewenste effecten de nodige oorzaken in werking te stellen.
Het optimaliseren van het praktijkwerk - met name het oplossen van problemen en het realiseren van positieve resultaten - is mogelijk door 'de drie D's': doelgerichtheid, doelmatigheid en doeltreffendheid.
Dat vraagt om adequate analyse en herordening van oorzaken en gevolgen, doelen en middelen, en opties en effecten.

(4) Werken met niet-waarneembare 'grondstoffen'.



Psychologen moeten kunnen werken met niet-waarneembare, subjectieve variabelen - zoals inhoud en kwaliteit van bewustzijn, beleving, keuzevrijheid en zelfsturing.
Dit kan op realistische wijze op grond van accurate interpretatie van waarnemingsgegevens over menselijk gedrag.

(5) Inzicht in complexe interacties van factoren.



Vlot, inzichtelijk en trefzeker kunnen inspelen op de complexe systematiek van het menselijk functioneren, is een steeds terugkerende uitdaging.
Belangrijk daarbij is helder inzicht in de samenhang en wisselwerking tussen talrijke factoren van uiteenlopende aard: zoals materiële en sociale omgeving, lichamelijke toestand, aangeboren tendenties, subjectieve perceptie, geheugeninhoud, onbewuste bewerkingsprocessen, emotie, seksualiteit en motoriek.

(6) Toepassen van oorzaak-gevolg verbanden.



Bij vrijwel elke stap in psychologisch werk is het van belang om op correcte manier causale relaties toe te passen:

(I)

Het redeneren van specifiek geval naar algemene regel:


Bijvoorbeeld: het gebruik van observaties en statistiek om algemene regels te toetsen (inductie, externe generalisatie).

Valkuil:

Een algemene regel over een open systeem (zoals de fysische of de psychische wereld) is in principe altijd een gestileerde, feilbare en voorlopige weergave van de werkelijkheid.

Vuistregel:

Beschouw zo'n regel liever als 'ruwe schets' van het afgebeelde gebied, niet als exacte 'kopie'.

(II)

Het toepassen van algemene regel op specifiek geval:


Bijvoorbeeld:
(a) het gebruik van een diagnostisch begrippenkader (zoals de DSM-IV, de ICD-10, of andere systemen) ten behoeve van diagnostiek;
(b) het toepassen van een algemene theorie om een probleem of verschijnsel te verklaren (abductie, etiologie);
(c) het kiezen voor een bepaalde aanpak, methode of oplossing door de effecten te voorspellen (deductie, extrapolatie, predictie, prognose).

Valkuil:

De 'fit' van een algemene regel op incidentele gevallen is nooit honderd procent.

Vuistregel:

Blijf je algemene regels toetsen aan de praktijk. Speur altijd naar de unieke kenmerken van elk ander geval: zoek de uitzondering.

Er is dus inzicht nodig op het gebied van causale analyse om te kunnen nagaan of in een combinatie van gebeurtenissen een oorzaak-gevolg verband schuilgaat.

(7) Ziekmakende drogredenen ontkrachten.



In cognitieve therapie draait het om verschil kunnen maken tussen irrationeel of destructief denken en rationeel, constructief denken.
Dit is mogelijk door scherp onderscheid te maken tussen logische correctheid versus drogredenen.

(8) Temidden van chaos is logica extra nodig.



Het is handig helderheid en ordening te kunnen brengen in psychologische 'materie' die inhoudelijk niet zelden irrationeel, emotioneel, en soms ronduit bizar van aard is.
Onder het motto: temidden van chaos en emotie is logica extra hard nodig.

(9) Heldere communicatie.



Helder en overtuigend naar de buitenwereld kunnen communiceren van bevindingen en adviezen.
Ook dat is mogelijk met behulp van heldere en accurate logica.

(10) Ethische informatie.



Het vermijden van onnodige risico's voor de belangen van betrokkenen. Door psychologische oordeelsvorming en argument atie te voorzien van extra accuratesse, onderbouwing en nuance: dankzij de kracht van de kristalheldere logica.

Zie verder ..