(a)

Ondanks voorkennis geen voorbereiding op aanval.

Het was tevoren bekend dat de Servische belegeraars bestonden uit niets ontziende ervaren oorlogsmisdadigers die al jaren van plan waren om Srebrenica in te lijven bij de - illegaal uitgeroepen en met veel geweld uitgebreide - Bosnisch-Servische republiek 'Srpska'. Ook beschikten de Nederlanders ruimschoots tevoren over informatie dat de Bosnische Serviërs de Safe Area Srebrenica ten slotte in juli 1995 definitief wilden innemen.
Ondanks deze voorkennis hebben de Nederlandse verantwoordelijken geen adequate maatregelen genomen ter voorbereiding, preventie en bescherming waartoe zij volgens hun opdracht verplicht waren. Tot op het allerlaatste moment heeft men nagelaten een plan te maken voor als de Serviërs zouden aanvallen.
Integendeel, na ruim een jaar wilde de Nederlandse regering af van de missie en wilde Dutchbat zo snel mogelijk weg. Het enige 'plan' was om bij de eerste gelegenheid te vertrekken, liefst met stille trom en zonder risico's of problemen voor de Nederlanders.

(b)

Misleiding met gevaar voor duizenden levens.

De Dutchbat leiding heeft de bevolking van de enclave en het plaatselijke Bosnische leger (ABiH) steeds weer uitdrukkelijk verzekerd, voor en tijdens de Servische aanval, dat de VN garant stonden voor de veiligheid en verdediging van de bevolking door militaire afweer en door luchtaanvallen.
Tot op het moment van de genocide werden misleidende beloften van bescherming gedaan, in het volle besef dat de motivatie, voorbereiding, capaciteit en competentie voor die bescherming in werkelijkheid onder de Nederlanders niet of alleen in schijn bestonden.

(c)

Geen tijdige, veilige evacuatie.

Nederlanders en politici hebben ondanks de Servische dreiging weerstand geboden tegen tijdige en veilige evacuatie van de inwoners van Srebrenica, en Dutchbat heeft geen inspanningen gedaan om die te realiseren.

(d)

Handhaving van het wapenembargo.

De Nederlandse politiek bleef het wapenembargo steunen ongeacht talrijke wanhopige protesten en verzoeken van de partij die hierdoor het meest getroffen werd omdat ze al verreweg het zwakst was en het meest bedreigd werd, de Bosnische Moslims.

(e)

Eenzijdige ontwapening.

De zgn. demilitarisering van het belegerde gebied werd door Dutchbat enkel toegepast op de belegerden, c.q. de belaagde partij, die al karig bewapend waren; en in geen enkele mate op de belegeraars, c.q. de aanvallers, die juist royaal van wapentuig voorzien waren van het Bosnisch-Servische leger (VRS). De Moslim milities behielden weliswaar lichte handwapens en er vond enige wapensmokkel plaats, maar dit wapenarsenaal bleef ver achter bij dat van de Serviërs waarvoor geen enkele belemmering werd opgeworpen.

(f)

Weigering om wapens terug te geven.

Vanaf de eerste tekenen van de Servische aanval hebben de bewoners van de Safe Area dringend verzocht om teruggave van de eerder ingenomen wapens voor hun eigen verdediging, maar dit werd steeds weer resoluut door de VN-troepen van de hand gewezen. Dit gebeurde onder het mom dat de VN de verdediging op zich zou nemen, maar een zwaarwegend motief was dat Dutchbat geen last van strijdvaardige Moslims wilde hebben.

(g)

Weerhouden van Bosniërs zich te verdedigen.

Tijdens de aanval drong Dutchbat er bij het ABiH met klem op aan om de strijd te staken en zich terug te trekken, omdat anders ABiH eenheden het risico liepen bij de beloofde luchtaanvallen geraakt te worden. Op grond van die apert misleidende informatie heeft het ABiH haar verzet gestaakt, en massaal haar stellingen verlaten: in afwachting van militaire acties van de VN, die echter uitbleven.

(h)

Niet handhaven van veiligheid en eigen aanwezigheid.

Bij de aanval van de Serviërs, die zes dagen duurde, werd door Dutchbat vrijwel niets gedaan om het 'veilige gebied' Srebrenica in stand te houden, te beschermen of te verdedigen als hen bij herhaling door het VN opperbevel was opgedragen.
De leiding van Dutchbat zag "weinig reden voor een eigen initiatief tot het voeren van een actieve verdediging" (zie NIOD-rapport, p.3143).
Het commando van Dutchbat heeft alleen wat papieren ingevuld voor luchtsteun-verzoeken.
De troepen van Dutchbat hebben ter plaatse verder elke serieuze actie om de Bosnisch-Servische aanval te stoppen achterwege gelaten. Met name heeft Dutchbat nagelaten om te volharden in haar aanwezigheid op de officiële stellingen en observatieposten van de VN, zoals besloten lag haar opdracht, - Deterence by presence - overeenkomstig de geldende resoluties en de bevelen van het VN opperbevel. Zij heeft hierbij in strijd gehandeld met haar mandaat dat het recht inhield, zoals verwoord in resolutie 836 van 4 juni 1993, ".. het afweren van aanvallen op de veilige gebieden' door het treffen van 'alle benodigde maatregelen, inclusief het gebruik van geweld, in antwoord op bombardementen van de veilige gebieden, ongeacht door welke partij, dan wel in antwoord op gewapende invallen in die gebieden of in geval van moedwillige obstructie (...) van de bewegingsvrijheid van Unprofor of van beschermde humanitaire konvooien."
Sterker, Dutchbat heeft doelgericht en systematisch de noodzaak vermeden om over te gaan tot zelfverdediging met de kans van gevecht en gebruik van geweld.
De Nederlanders waren vervuld van minachting en wantrouwen jegens hun beschermelingen, terwijl ze daarentegen grote bewondering koesterden voor de ervaren oorlogsmisdadiger Mladic en zijn zogenaamd 'gedisciplineerde leger' (waaronder allerlei ongeregelde paramilitaire bendes van meest sadistische criminelen en mafiosi). Ze hadden het volste vertrouwen dat de Serviërs bezig waren hen op beleefde en elegante wijze uit de enclave te drijven. Voordeel daarvan was dat zij op die manier soepel op weg naar huis werden geholpen.
Steeds heeft Dutchbat het initiatief volledig aan de Serviërs gelaten, zodat deze de totale regie hadden waaraan de Nederlanders gedwee gehoorzaamden.
Dutchbat ging in alle gevallen snel over tot capitulatie, overgave, terugtocht en vertrek. Bij de eerste nadering van Servische strijders, of na enkele waarschuwingsschoten, werden militaire stellingen, observatieposten en blocking positions steeds zonder serieuze tegenstand opengesteld en opgegeven. Standaard handelwijze was daarbij het uit handen geven van VN materieel, wapens en uitrusting, zulks in strijd met de Conventies van Genève. Daarmee konden de Serviërs vervolgens, verkleed als blauwhelmen, talrijke Moslims naar hun ondergang lokken.
De Servische aanvallers hadden snel door dat zij zolang ze de Nederlanders niet raakten, ongehinderd hun opmars konden voortzetten, die - zoals de Nederlanders goed konden waarnemen - steeds met veel geweld en oorlogsmisdaden jegens de onbeschermde bevolking gepaard ging.
Het vermijdingsgedrag van Dutchbat gebeurde in de regel op bevel of met instemming van de eigen Dutchbat commandanten, maar ging dwars tegen uitdrukkelijk bevel in van hogergeplaatste - niet-Nederlandse - VN commandanten.
De Dutchbat eenheden vertegenwoordigden volgens hun opdracht de internationale gemeenschap, en hun taak was om stelling te nemen voor de internationale rechtsorde, zoals ook de Nederlandse Grondwet voorschrijft (art. 90). Bij het bieden van tegenstand zouden zij ongetwijfeld meer risico hebben gelopen. Maar er was wel een reële kans dat dit de Serviërs had afgebluft, of althans hun opmars had vertraagd, zodat die vrij gemakkelijk door luchtaanvallen of andere militaire bijstand had kunnen worden gestopt. De Nederlandse handelwijze wordt nog steeds als normaal, begrijpelijk en acceptabel voorgesteld. VN troepen van andere landen hebben zich in die tijd daarentegen krachtig verweerd tegen Servische aanvallen.
De zelfgekozen militaire zwakte en pose van 'hulpeloosheid' van Dutchbat was steeds bekend voor de verantwoordelijke ministers, maar werd door hen voortdurend aktief in stand gehouden. Militaire bijstand die tijdens de aanval door buitenlandse mogendheden aan Nederland werd aangeboden, werd door de Nederlandse politici afgeslagen.

(i)

Vrijwillig gijzelaarschap.

Bij de Servische aanval bleek keer op keer dat Dutchbat haar toezeggingen niet nakwam, maar juist de Servische aanvallers vrij baan gaf. Toen Bosnische strijders daarop probeerden om een Dutchbat peloton op haar vlucht te stoppen, reed dit vol gas op de opgeworpen barrière in. In de ogen van de Bosniërs werden zij hiermee door de Nederlanders verraden en aangevallen, en daarom openden zij het vuur waarbij een Nederlandse militair dodelijk werd getroffen.
Dit incident werd door de Nederlanders direct aangemerkt als verraad en agressie van de Bosniërs. Prompt ontstond grote verontwaardiging, zowel bij Dutchbat als bij het thuisfront en publiek in Nederland. Hierna kozen de Nederlanders demonstratief voor volstrekte loyaliteit aan de Servische aanvallers. De eenheden van de observatieposten lieten zich nu zelfs vrijwillig in gijzeling nemen door de aanvallers. Daardoor werd uiteraard het gehele bataljon onmiddellijk chantabel.
Hoewel het verlies van elk mensenleven diep tragisch is, kan de getoonde reactie zacht uitgedrukt niet optimaal heten. Overigens hadden VN troepen van andere landen al vele tientallen dodelijke slachtoffers aan eigen kant te betreuren.

(j)

Interventie tegen doelstellingen en bevelen van de VN in.

De Nederlandse regering heeft met de uitzending van een Nederlands bataljon in VN verband het bevel en beheer (de Command and Control) over deze troepen formeel overgedragen aan de VN, maar zich daar vervolgens niet aan gehouden. Nederlandse bewindslieden, diplomaten en militairen hebben in de loop van de missie in toenemende mate gezorgd dat de informatiestroom naar de VN commandocentra werd gecensureerd. Bovendien heeft de 'Nederlandse lijn' veelvuldig ingebroken in de officiële bevelslijn en feitelijk het bevel overgenomen van de VN, om beslissingen ter land en in de lucht naar eigen hand te zetten. Tijdens de Servische aanval heeft 'Den Haag' direct, of via Nederlanders op strategische VN posities, actief ingegrepen om daadwerkelijke interventie, op de grond of via luchtaanvallen, te voorkomen.
Rond de val van de enclave toonden de bewindslieden wel veel verbale bezorgdheid om de bevolking, maar in daden uitsluitend bekommernis om spoedige terugkeer van de Nederlandse militairen.
Ministers en militairen hebben zelfs, tot op het allerlaatste moment dat er nog een kans was op redding, doelbewust en uitdrukkelijk de VN top, wereldleiders, andere regeringen en de internationale gemeenschap een absurd rooskleurige en dus foute en misleidende voorstelling van zaken voorgespiegeld van de toestand in Srebrenica, wat de laatste redding onmogelijk heeft gemaakt.

(k)

Tegenhouden of stoppen van enigszins tijdige en beduidende luchtaanvallen.

Bij de aanval van de Serviërs werd luchtsteun van de NAVO, die nodig was en afdoende zou zijn geweest om de Servische strijdmacht uit te schakelen en de aanval te stoppen, door de VN steeds weer vertraagd, tegengehouden of gestopt. In de meeste en meest cruciale gevallen werd dit gedaan door Nederlandse officieren bij de VN, terwijl de laatste kans, die nog de redding had kunnen betekenen van duizenden mensen, werd geblokkeerd door de Nederlandse regering (m.n. minister Voorhoeve). Tijdens de zes dagen van de Servische aanval waren er 9 formele aanvragen om luchtsteun, waarvan er minstens 6 door Nederlanders zelf - vanuit Dutchbat, UNPROFOR commando en Nederlandse regering - werden tegengehouden of afgeblazen.
De voorgegeven reden was dat de dertig vrijwillig gegijzelde Dutchbatters gevaar zouden kunnen lopen, hoewel zo'n dreiging door Dutchbat zelf niet werd aangenomen, en de berichten over die dreiging niet bewezen zijn en onwaarschijnlijk. Het overheersende motief was dat de Nederlanders zo snel mogelijk naar huis wilden, met name omdat het 'thuisfront' in veel gevallen de vakanties al had geboekt (sic!). Langer behoud van de Safe Area zou een snel vertrek enkel maar in de weg staan.
De VN heeft uitdrukkelijk bevestigd dat tijdens de aanval op het 'veilige gebied' zelfs bij de meest terughoudende uitleg van het mandaat aan alle voorwaarden voor de inzet van luchtsteun was voldaan. Achteraf houdt Nederland vol dat Dutchbat 'in de steek is gelaten' door de VN.
Doordat Dutchbat geen weerstand bood en de luchtaanvallen op alle cruciale momenten niet werden doorgezet, maakten de Nederlanders aan de Serviërs duidelijk dat zij de enclave volledig konden innemen.

(l)

De 'tweede fuik'.

Er was dus een lange reeks keuzes en acties die gemaakt zijn onder verantwoordelijkheid van Nederlandse politici en militairen: handhaving wapenembargo, eenzijdige ontwapening, weigering de wapens terug te geven, loze toezeggingen van veiligheid en afdoende verdediging, snel verlaten van stellingen en observatieposten, overdragen van wapens en uitrustingen aan de aanvallers, ontraden om de strijd voor te zetten, en weigering, uitstel of afblazen van de beloofde 'reddende' luchtaanvallen. Het directe gevolg van de bovengenoemde acties was structurele ondermijning van weerbaarheid en verdedigingsmogelijkheden van het Bosnisch regeringsleger (ABiH).
Doordat het Bosnische leger door Dutchbat feitelijk krachteloos was gemaakt, werden de Bosnische burgers en strijders in de enclave voor hun veiligheid volledig afhankelijk van de VN. Die veiligheid was door de VN, met name bij monde van Dutchbat, tot het laatst aan toe steeds toegezegd en verzekerd.
Doordat de VN desondanks nalieten de bevolking ook maar enigszins te beschermen, was die hulpeloos aan de aanvallers overgeleverd.
De standaard procedure van Mladic was in die jaren, zoals iedereen kon weten, meedogenloze 'etnische zuivering', door alle strijdbare mannen van de overwonnen partij af te slachten, vrouwen naar willekeur te verkrachten, en resterende overlevenden met grof geweld te verjagen. De Bosnische Moslims wisten terdege wat henzelf, hun vrouwen en kinderen in dat geval te wachten stond. Omdat duidelijk werd dat de Nederlanders ook niets gingen doen om Bosnische mannen voor massale afslachting te behoeden, probeerden enkele duizenden van hen te vluchten via de heuvels en bossen. Daar werden zij door Servische eenheden - vele verkleed als Dutchbat soldaten - onthaald op mitrailleurvuur en granaten.
Het misleidende optreden van de Nederlanders vormde dus een fuik voor hun beschermelingen, en die was veel rampzaliger dan de zogenaamde fuik waarin de Nederlandse politici en legerleiders hun Dutchbat militairen hadden gebracht.
Hoewel duizenden Bosnische mannen als indirect gevolg van de ontrouw en wanprestatie van Dutchbat zijn afgeslacht, verkondigen de Dutchbatters achteraf verongelijkt dat zij door de Bosniërs 'in de steek zijn gelaten' omdat die, ongewapend, onbeschermd en ten dode opgeschreven, uiteindelijk probeerden te vluchten (waarbij ze alsnog bij duizenden zijn afgeslacht). Het kan haast niet absurder en cynischer.

(m)

Geen actie om massale oorlogsmisdaden te stoppen of te voorkomen.

Nadat de Safe Area op 11 juli 1995 was gevallen, hebben de VN, vertegenwoordigd door Dutchbat, nagelaten de weerloze burgerbevolking te beschermen tegen de Servische troepen.
Een aanzienlijke mate van 'tolerantie' voor terreur werd betoond, bij de uitvoering van - redelijkerwijs voorzienbare, jaren tevoren aangekondigde en veelvuldig eerder gepleegde - wreedheden en massale moordpartijen door de vijandelijke troepen, of althans de duidelijke voorbereiding daartoe. Dit gebeurde niet alleen door misplaatste passiviteit, maar ook door actieve medewerking, en misschien zelfs regelrechte medeplichtigheid. Dit betekende onder meer het schenden van aangegane verplichtingen om genocide te voorkomen (overeenkomstig verdragen van de Genocide Conventie).
Concrete handelingen of nalatigheden die hierbij getoond werden waren onder meer:

(n)

Geen alarm slaan of hulp inroepen van andere landen en hulpdiensten.

De Nederlanders die op de hoogte waren van de gruwelijke gebeurtenissen en de verontrustende voortekenen van rampspoed - Dutchbat commandanten, militairen en officieren bij de VN, legerleiders, ambtenaren en bewindslieden in Nederand - hebben nagelaten om groot alarm te slaan in de richting van de VN, de NAVO, de EU of de internationale gemeenschap: niet om robuuste militaire bijstand te verkrijgen, maar ook niet, wat nog veel kwalijker is, humanitaire organisaties en internationale hulpdiensten te mobiliseren om op zijn minst grootschalige humanitaire hulpverlening op gang te brengen.
Omdat de meeste executies en massaslachtingen in de dagen ná de val van de Safe Area plaats vonden en nog weken daarna, hadden mogelijk nog veel vluchtelingen kunnen worden gered.

(o)

Geen melding maken van waargenomen oorlogsmisdaden.

Ondanks het feit dat de Nederlandse troepen getuige waren van oorlogsmisdaden, hebben de commandanten en legerleiders zelfs het absolute minimum van inspanning nagelaten om deze tenminste zo snel mogelijk naar waarheid te melden en te rapporteren, Integendeel, ze hebben deze feiten zo lang mogelijk verzwegen, ontkend, gebagatelliseerd en vergoelijkt.

(p)

Vooral bezig met eigen belangen.

De Nederlanders die betrokken waren bij de missie naar Srebrenica waren veelal voornamelijk bezig met eigen belangen, en stelden nauwelijks enige interesse in de lotgevallen van hun beschermelingen.
Door elk risico voor zichzelf te vermijden werd Dutchbat volledig afhankelijk van de machtigste partij, en daardoor tot in extreme mate dienstbaar aan de Servische aanvallers.
Bij het oneervolle vertrek uit Srebrenica nam commandant Karremans nog blij als een kind cadeautjes in ontvangst van Mladic.
Na de vlucht gaf Dutchbat zich over aan feesten, zuipen en brallen, terwijl de massaslachtingen volop aan de gang waren, die zij hadden moeten tegengaan.